Mặc dù đạt được những kết quả nhất định, thực hiện Luật Hợp tác xã (HTX) gần 10 năm qua cho thấy không ít các hạn chế, bất cập đến từ các quy định của các văn bản pháp luật, cũng như từ quá trình thi hành luật. Giải pháp sửa đổi Luật HTX năm 2012 sẽ tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức kinh tế hợp tác phát triển năng động, hiệu quả, bền vững.

Báo cáo Tổng kết 10 năm thi hành Luật HTX 2012 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, các HTX bước đầu chuyển biến về chất lượng, hiệu quả, ngày càng chứng tỏ rõ nét hơn vai trò quan trọng trong kinh tế, chính trị, xã hội.

Trong đó, công tác xây dựng, ban hành, phổ biến các văn bản hướng dẫn thi hành Luật HTX, tuyên truyền về mô hình HTX kiểu mới cho cán bộ quản lý nhà nước, các tổ chức chính trị-xã hội, thành viên, người lao động trong HTX và các tầng lớp nhân dân được thực hiện khá đầy đủ ở Trung ương và địa phương dưới nhiều hình thức, nội dung phong phú, đa dạng.

Bên cạnh đó, bộ máy quản lý và tổ chức thực hiện quản lý nhà nước về kinh tế tập thể, HTX được củng cố, tăng cường hơn ở các cấp, các ngành. Chính sách hỗ trợ của Nhà nước riêng cho khu vực kinh tế tập thể, HTX bước đầu được triển khai và đạt một số kết quả nổi bật như: Hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng hơn 360.000 lượt cán bộ, thành viên; hỗ trợ hơn 7.000 HTX xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường, khoảng 6.000 HTX ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ; hỗ trợ HTX tiếp cận vốn vay ưu đãi và Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX với doanh số cho vay gần 51.000 tỷ đồng; hỗ trợ thành lập mới cho hơn 8.200 HTX…

Hợp tác quốc tế được thúc đẩy, khu vực kinh tế tập thể, HTX đã có chuyển biến tích cực. Số lao động thường xuyên duy trì khoảng 1,1-1,2 triệu lao động/năm. Doanh thu, lợi nhuận của HTX tăng dần. Những năm gần đây, thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong HTX tăng và ngày càng thu hẹp khoảng cách so với thu nhập bình quân của lao động khu vực doanh nghiệp.

Mặc dù đạt được những kết quả nhất định, việc thực hiện Luật HTX gần 10 năm qua đã cho thấy không ít các hạn chế, bất cập đến từ các quy định của các văn bản pháp luật, cũng như từ quá trình tổ chức triển khai thi hành luật. Cụ thể là vướng mắc về tính thống nhất, hiệu lực của các quy định và tổ chức thi hành Luật HTX. Hiệu quả của Luật HTX chưa cao, dẫn đến đóng góp vào GDP của nền kinh tế thấp và liên tục giảm, số lượng thành viên bị sụt giảm đáng kể; hiệu quả sản xuất, kinh doanh và thu nhập người lao động đã cải thiện nhưng còn thấp; khả năng huy động vốn của HTX rất hạn chế.

Cần nghiên cứu, hoàn thiện khung khổ pháp lý

Thời gian tới, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề xuất giải pháp sửa đổi Luật HTX năm 2012 để tạo hành lang pháp lý thông thoáng, bảo đảm và phát huy đặc trưng, nguyên tắc cơ bản của HTX, tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức kinh tế hợp tác phát triển năng động, hiệu quả, bền vững, thực sự là thành phần quan trọng của nền kinh tế.

Trong đó, nhóm chính sách thứ nhất sẽ hoàn thiện các quy định về bản chất HTX, góp phần mở rộng thành viên tham gia HTX, làm rõ nguyên tắc minh bạch thông tin HTX theo hướng bổ sung các quy định cụ thể về nội dung, cách thức, thời hạn cung cấp thông tin của khu vực HTX cho thành viên, các cơ quan chức năng. Đồng thời, làm rõ nguyên tắc HTX quan tâm đến cộng đồng theo hướng quan tâm đến cả các thành viên đã hết tuổi lao động, quan tâm phát triển cộng đồng nơi HTX hoạt động.

Nhóm chính sách thứ hai sẽ hoàn thiện các quy định về loại hình tổ chức kinh tế hợp tác và tổ chức đại diện. Cụ thể, nghiên cứu bổ sung đối tượng tổ hợp tác hoạt động lâu dài phải đăng ký thành lập; hoàn thiện các quy định để làm rõ vị trí và vai trò tổ chức Liên minh HTX Việt Nam phù hợp với bản chất, các quy định hiện hành và hội nhập với thế giới.

Thứ ba là nhóm chính sách về mở rộng thị trường, nâng cao khả năng huy động vốn, tạo động lực cho khu vực HTX phát triển. Theo đó, sửa đổi quy định giao dịch của HTX, liên hiệp HTX với các đối tượng không phải thành viên theo hướng điều lệ HTX, liên hiệp HTX tự quyết định, sau khi đáp ứng nhu cầu của thành viên. Bổ sung các quy định lợi nhuận thu được từ giao dịch bên ngoài được trích lập quỹ dự trữ và phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp giống như doanh nghiệp, giao dịch nội bộ HTX, liên hiệp HTX được miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp.

Nhóm chính sách thứ tư và thứ năm là về hoàn thiện, nâng cao hiệu quả công tác quản lý, điều hành HTX, liên hiệp HTX và hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh tế tập thể

“Thời gian tới, bối cảnh mới đặt ra nhiều cơ hội, cũng như thách thức cho khu vực kinh tế HTX. Với những tín hiệu mới đang tác động tích cực tới phong trào HTX, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương và nỗ lực phấn đấu vươn lên của mỗi HTX, phong trào HTX ở nước ta sẽ có bước phát triển đột phá, đi đầu trong thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị sản xuất hàng hóa, đặc biệt ở khu vực nông thôn, nông nghiệp, góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội và định hướng xã hội chủ nghĩa của đất nước”, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng tin tưởng./.